Stress, concurrentie, prestatiemaatschappij? De studente van ROC Friese Poort haalde haar schouders op: ‘Ik heb hier geen mening over.’‘Waarom niet,’ vroeg ik.‘Omdat ik er niets van weet.’‘Waarom niet?’‘Dit zijn gewoon niet mijn woorden.’Even stond ik met mijn mond vol tanden.
“Mijn zoon is bijna vier. Wij lezen vaak samen de krant. Hij bekijkt dan de foto’s terwijl ik de rubrieken doorneem. Tijdens het lezen van een persoonlijk verhaal over zingeving vroeg ik me ineens af welke gebeurtenissen en ervaringen richtinggevend zullen zijn voor hem
Als ik hard werk slaagt mijn carrière. Als ik veel sport en veel sla eet blijf ik gezond. Dat activistische scenario is lang maatgevend geweest in onze maakbare samenleving. Maar nu depressie volksziekte nummer één wordt, vragen we ons af of we ons niet ietsje anders moeten gedragen.
Wanneer kreeg u uw laatste compliment? En raakte dat schouderklopje u of was het een dooddoener waar u uw schouders over ophaalde?
“Mijn lichaam beperkt mij. Mijn buik en mijn hoofd moet ik constant in balans houden, maar tegelijk zorgt deze begrenzing ervoor dat ik doe wat ik het liefste doe. En dat geeft zin.
In mijn boodschappenkarretje lag net een folder: “Werken bij Albert Heijn; misschien wel de belangrijkste baan van Nederland”. Een jaar of tien geleden begon Trouw met deze slogan, waar sindsdien zo vaak op gevarieerd is dat de kracht er wel wat van is afgegaan.
Leer, samen met musici, luisteren met andere oren.
Het gedachtegoed van René Gude, voormalig Denker des Vaderlands, vormt de inspiratiebron voor een achtdelige programmaserie over de zin van muziek. We luisteren naar muziek die zinnelijk is en lijfelijk ervaren moet worden. Andere muziek is zintuiglijk en richt zich op schoonheid. Welke muziek is zinrijk, rationeel, en richt zich op begrijpen? En wat doen we met zinvolle muziek, die bepaalde doelen nastreeft?
Met deze vragen gaan altvioliste Annemieke Huls en Trouwjournalist Peter Henk Steenhuis in gesprek met topmusici. Zij antwoorden met woorden én met muziek. Daardoor leren ze ons luisteren met andere oren.
Verwacht een avond met goede gesprekken en live muziek van bijzondere musici. Samen combineren we zingeving met muziek. Op naar een nieuwe en verdiepende luisterervaring!
Kaarten voor deze bijzondere avonden zijn verkrijgbaar bij TivoliVredenburg. Trouw publiceert op de zaterdagen voorafgaand aan de voorstelling een uitgebreid interview met de optredende musici. NPO4 doet verslag van de avonden via ter plekke opgenomen podcasts.
Helaas hebben we de serie in verband met de Corona-crisis niet af kunnen maken. De laatste twee uitvoeringen hopen we in het najaar van 2020 alsnog te realiseren.
Over het lekkere en lijfelijke van muziek. Hoe luister je ‘lichamelijk’?
Iedereen wil het voelen, maar we praten er nauwelijks over. Muziek moet iets met ons doen, we willen erdoor geraakt worden. Maar waarom raakt de ene muziekstijl je niet en de andere wel? Kan iets je in tweede instantie wél raken? Wanneer is muziek ‘lekker’, en hoe kun je dat optimaal ervaren?
Violiste Diamanda Dramm (Dutch Classical Talent award 2018) vindt zichzelf een heel ‘fysieke’ speler. Als vierjarige was haar viool haar liefste speelgoed, eindeloos testte zij het instrument uit. In Violin Spaces (een reeks composities van Garth Knox, speciaal geschreven voor Dramm) onderzoekt ze opnieuw de mogelijkheden van haar viool. Alle facetten van het instrument zijn erin te horen, behalve het klassiek strijken. Hoe kunnen luisteraars de fysieke sensatie van deze stukken ervaren?
De in Oostenrijk geboren multi-instrumentalist Raphaëla Danksagmüller ontdekte het bijzondere geluid van de duduk jaren geleden in een muziekinstrumentenmuseum in Brussel. Ze werd zo geraakt door de diepe, warme klank van dit traditionele Armeense instrument dat ze besloot om lessen te nemen in Yerevan. Inmiddels bespeelt ze de duduk al meer dan 15 jaar, naast haar werkzaamheden als blokfluitiste en haptonoom.
Klik hier voor het interview met Diamanda Dramm en Raphaëla Danksagmüller Interview Trouw 5 oktober 2019.
Een podcast van deze avond kunt u vinden bij NPO radio4
Zoveel landen zoveel smaken. Of is er een muzikale esthetiek die al die verschillende culturen overstijgt? In Nederland komen we steeds meer in aanraking met wereldmuziek. Musici met diverse muzikale achtergronden zoeken elkaar op en werken samen. Hokjes verdwijnen. Ontstaat er een nieuwe ‘mondiale’ muzieksmaak? Hoe meng je verschillende muzikale culturen? Hoe bepalend is je culturele achtergrond voor hoe je luistert?
Haytham Safia groeide op in Kofir Yaseef, een dorpje dichtbij Nazareth. Hoewel Israël snel wordt geassocieerd met verdeeldheid, leefden in zijn dorp moslims, christenen en joden samen in een gemeenschap. Safia gelooft in de schoonheid van cross-culturele muziek en brengt tegenwoordig in Nederland binnen zijn ensembles verschillende genres samen.
De van origine Belgisch-Namibische singer-songwriter Shishani Vranckx groeide op in Nederland. Ze is onder andere de oprichter van het Namibian Tales quartet, dat in 2017 naar de Kalahari woestijn reisde om daar samen met vier vrouwen van de San-gemeenschap het album Kalahari Encounters op te nemen. Als antropoloog en muziekwetenschapper is Vranckx gespecialiseerd in hedendaagse Namibische muziek.
Klik hier voor het interview in Trouw met Haytham Safia en Shishani Vranckx. Interview Trouw 9 november 2019.
Een podcast van deze avond kunt u vinden bij NPO radio4
Woorden en muziek zijn duidelijk niet ‘van hetzelfde spul gemaakt’. Hoe kun je toch effectief praten over muziek? Gelukkig is muziek nooit te vervangen door woorden. Toch proberen we met gesproken of geschreven taal muziek te beschrijven en te vatten. We delen graag onze luisterervaringen. In programmaboekjes, recensies of tijdens een drankje in de pauze van een concert bijvoorbeeld. Hoe kunnen woorden helpen bij luisteren? Heb je kennis nodig om beter naar muziek te kunnen luisteren? Begrijp je meer van muziek als je noten kunt lezen?
Componist en violist Hawar Tawfiq kwam via zijn oudere broer in aanraking met (westerse) klassieke muziek. Hij kreeg vioolles in zijn geboortestad Sulaymania (Koerdistan, Noord Irak) tot hij als vluchteling (zonder zijn familie) via lange omwegen in Nederland terechtkwam. Tijdens zijn eerste schooldag in Nederland viel hij op, doordat hij zichzelf al veel Nederlandse woorden had aangeleerd. Een docente van deze school hielp hem zijn vioolstudie weer op te pakken. Hij studeerde zowel viool als compositie in Tilburg en Amsterdam en is inmiddels een succesvol componist met opdrachten van onder andere Het Gelders Orkest, Philharmonie Zuid Nederland en het Nederlands Studenten Orkest.
Hannes Minnaar is een van Nederlands meest succesvolle pianisten. Na het winnen van prijzen tijdens het Concours van Genève en de Koningin Elisabeth Wedstrijd weet hij internationaal de aandacht op zich te vestigen. Zowel als solist als binnen zijn Van Baerle Trio vindt Minnaar het belangrijk de compositie centraal te stellen, en niet zichzelf op de voorgrond te positioneren. Hoe blijf je zo trouw mogelijk aan de partituur en hoe vertaal je die naar de luisteraar?
Klik hier voor het interview in Trouw met Hawar Tawfiq en Hannes Minnaar. Interview Trouw 7 december 2019.
Een podcast van deze avond kunt u vinden bij NPO radio4
Hoe luister je naar muziek die een verhaal uitdrukt? In opera, muziektheater, film: soms vertelt muziek een concreet verhaal. Moeten we die verhalen kennen om de muziek te kunnen waarderen? Kan muziek een (politieke) boodschap overbrengen? En maakt het uit voor het luisteren welke drijfveer een componist heeft: gelovig, communist, nazi-aanhanger?
De Nederlandse bariton Jan Willem Baljet vertolkt regelmatig operarollen, onder andere bij De Nationale Opera. Daarnaast maakt hij deel uit van de zingende herenformatie Frommermann en verzorgt hij voor de stichting Diva Dichtbij optredens voor ouderen met dementie. Zingt hij anders voor deze laatste groep dan voor het publiek bij De Nationale Opera? Welke invloed heeft de betekenis van de tekst op het zingen? Dient de muziek de tekst? Of andersom?
Renée Beckers vormt samen met Pieternel Berkers het accordeonduo TOEAC. Ze geven concerten als duo en werken samen met diverse musici en componisten. Bovendien zoekt TOEAC kunstenaars op uit andere disciplines zoals dans, film, circus en theater, om een breder publiek te bereiken. Het duo werkte bijvoorbeeld mee aan verschillende kindervoorstellingen. Luisteren kinderen anders dan volwassenen? Hoe bepalend is de ‘setting’ voor je luistervermogens?
Klik hier voor het interview met Renée Beckers en Jan Willem Baljet. Interview Trouw 11 januari 2020
Een podcast van deze avond kunt u vinden bij NPO radio4
Muziek begeleidt ons bij begrafenissen, trouwdagen, religieuze bijeenkomsten. Bepaalt die context de beleving van de muziek? Bach componeerde voor God. Ook in andere culturen is muziek van grote betekenis bij religieuze of rituele gebeurtenissen. Is muziek luisteren nog steeds een sociale bezigheid? Hoe ondersteunt muziek bijvoorbeeld tegenwoordig een rouwproces? Welke rol heeft samenzingen? En is de beleving van muziek los te koppelen van z’n oorspronkelijke, religieuze bedoeling?
Wie met de Nederlandse flamencogitarist Eric Vaarzon Morel (1961) correspondeert, wordt steevast in het Spaans begroet. Vaarzon Morel trok op zijn negentiende naar Spanje, waar hij woonde en werkte. In de jaren tachtig toerde hij met de Zwitserse groep ‘Flamencos en route’ door Europa. Vaarzon Morel vestigde met zijn eigen band ‘Chanela’ zijn naam als gitarist en werkte onder anderen met trompettist Eric Vloeimans, gitarist Harry Sacksioni en acteur Gijs Scholten van Aschat.
Componiste des Vaderlands Calliope Tsoupaki (1963) komt uit Griekenland. Ze studeerde piano en muziektheorie aan het Atheense Hellinikon Conservatorium, maar kwam naar Nederland voor de muziek van de Nederlandse componist Louis Andriessen, bij wie ze in 1982 afstudeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. De Lucas Passie is haar bekendste werk. Hierin combineert en contrasteert ze moderne West-Europese klassieke muziek en de Byzantijnse muziek van Oost-Europa.
Klik hier voor het interview met Eric Vaarzon Morel en Calliope Tsoupakis. Interview Trouw 8 februari 2020.
Een podcast van deze avond kunt u vinden bij NPO radio4
Luisteren wij anders dan tweehonderd jaar geleden? Beethoven was revolutionair. In zijn tijd. Maar op onze hedendaagse oren heeft zijn muziek een ander effect. Kun je met achttiende-eeuwse oren luisteren? Bestaat er tijdloze muziek? Wat is de invloed van techniek op wat wij horen? Wat vinden musici zelf mooi? Dinsdag in de concertzaal, vandaag een voorbereidend gesprek over esthetiek in de muziek. Violist Huub Beckers beleeft schoonheid anders dan het soundscapeduo Strijbos&Van Rijswijk.
Huub Beckers is al meer dan 30 jaar de 2e solo-altviolist in het Radio Filharmonisch Orkest. Dit orkest geeft wekelijks concerten in Het Concertgebouw in Amsterdam en TivoliVredenburg Utrecht. Dat betekent voor de musici wekelijks een nieuw programma instuderen, variërend van de ‘klassiekers’ van Beethoven en Mahler tot premières van hedendaagse componisten. Hoe kun je ‘specialist’ zijn in zoveel verschillende stijlen? En ontwikkel je voor elke stijlperiode een andere manier van luisteren?
Het duo Strijbos & Van Rijswijk (Jeroen Strijbos en Rob van Rijswijk) componeert voor ruimtes. Ze zien zichzelf meer als gespecialiseerde beeldend kunstenaars dan als traditionele componisten. Zo maakten ze een muziekinstallatie voor het strand van Terschelling en kunnen luisteraars zittend op de interactieve Rocking Chairs met hun houding de muziekbeïnvloeden. Zijn hun installaties een vervanging van de traditionele concertzaal
Klik hier voor het interview met Rob van Rijswijk, Jeroen Strijbos en Huub Beckers. Trouw 8 maart 2020
Hoe talig is muziek? En hoe hoor je de muziek van een taal? Muziek verstaan we allemaal. Hoe communiceert muziek? Welke eigenschappen van taal vind je terug in muziek? Kun je aan een compositie horen wat de moedertaal van de componist is? En helpt het voor de luisteraar als hij de taal spreekt van de componist?
Tineke Steenbrink is medeoprichter van Holland Baroque. Dit orkest speelt op authentieke instrumenten, maar beperkt zich niet tot het barokrepertoire. Zo werkte Holland Baroque samen met jazztrompettist Eric Vloeimans en sheng-speler Wu Wei. En nodigden ze moderne-muziek-specialist Reinbert de Leeuw uit om de Matthäus Passion te dirigeren. Wat is kenmerkend voor de muzikale taal van de barok? Wat verandert er als je deze taal ‘toepast’ op moderne muziek?
De Syrische percussionist en drummer Modar Salama en de Nederlandse altvioliste Arwen Salama- van der Burg ontmoetten elkaar in Syrië. Zij delen een passie voor muziek én taal. Naast altvioliste (o.a. plaatsvervangend aanvoerder bij Het Balletorkest) is Salama- van der Burg arabist. Salama verhuisde een paar jaar geleden naar Nederland en verdiept zich nu, naast zijn muzikale carrière, in de Nederlandse taal. Het koppel vormt samen met bastrombonist Wouter Iseger een bijzonder muzikaal trio: Piepers & Hummus
Elyn Nierop (57) reist om los te komen van haar ziekte: ‘Vroeger maakten we plannen, nu voeren we ze uit’
Lilian Hoogendoorn (62) ‘Als kind meende ik dat alles leefde en zorg behoefde. In bomen duw je geen punaises, huizen wens je goedemorgen, poppen worden warm aangekleed. Alles verdiende het op waarde geschat te worden. In alles zag ik een verhaal, een lied.
Jan Jaap Erwich, gyneacoloog; ‘Onlangs was ik bij de bevalling van een baby, van wie de moeder al twee keer een doodgeboren kind had gekregen. We hadden onderzoek gedaan naar een mogelijke oorzaak van de sterftes, maar konden niets vinden. Er was geen kans op herhaling te voorspellen. Ook niet na de tweede keer. En dan die laatste weken van de huidige zwangerschap, je probeert ze die vreselijk spannende weken door te slepen.
Ik werk nu dertig jaar als gynaecoloog, de laatste jaren als hoogleraar verloskunde aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Tijdens mijn opleiding in Leiden eind jaren tachtig begon de houding tegenover de zorg rond een doodgeboren kind te veranderen. Langzamerhand kregen we meer oog voor het rouwproces van de moeder en vader.
Binding
Bij de geboorte van een dood kindje bevielen vrouwen in de jaren vijftig, zestig nog achter een doekje. De moeders zagen niet of het een jongetje of een meisje was, dat werd hun ook niet verteld. Ze wisten ook niet wat er met het kind aan de hand was, wat ermee gebeurde. En ze konden het later niet aangeven bij het gemeentehuis.
Vanaf februari dit jaar kunnen doodgeboren kindjes formeel worden geregistreerd, ook met terugwerkende kracht. Landelijk zijn er al meer dan tienduizend doodgeboren kinderen aangegeven. Ik had een huilende moeder van in de zeventig aan de telefoon, die vroeg of wij iets konden achterhalen over haar kind dat in 1954 in ons ziekenhuis doodgeboren was.
Men heeft lange tijd oprecht gedacht dat je je zo min mogelijk moest binden aan een doodgeboren kind. Daarom werd er niet over gesproken. Maar – en dat is kwalijker – kinderen die voor de geboorte overleden, mochten ook niet in gewijde grond worden begraven. Vaak verdwenen deze kinderen in anonieme massagraven. En áls die kinderen al begraven werden, dan kwamen ze naast zelfmoordenaars en misdadigers te liggen. Nu weten we hoeveel kwaad we daarmee hebben aangericht. In de jaren tachtig hebben de kerken dat in een keer goedgemaakt. Daarna konden ouders langs een grafje lopen, kregen ze een plaats waar ze met hun verdriet heen konden.
Tijdens mijn opleiding in Leiden zag ik deze houding veranderen. We gingen met de ouders in gesprek over wat een doodgeboren kind met hun relatie doet, hoe de omgeving er tegenaan kijkt. We kregen er oog voor dat alle stadia van rouw ook gelden voor het verlies van een doodgeboren kind. In de jaren daarna zijn we misschien een beetje doorgeslagen; toen móest je over je verdriet praten, of je nu wilde of niet. Nu zijn we wat meer in balans, we beseffen dat het hier om mensen gaat die op jonge leeftijd een groot verlies hebben geleden, verder moeten, misschien nog andere zwangerschappen zullen doormaken. Het is zinnig hen bij dit proces te helpen.
Intens verdriet
Als student en ook als beginnend arts heb ik mij wel afgevraagd: waarom ben ik dokter geworden? Het is een ouderwetse kreet, maar ik kom toch uit bij roeping, misschien dat ze tegenwoordig ‘drive’ zeggen. Tijdens mijn studie vond ik zwangerschappen en de ontwikkeling van het kind al interessant. Als je in deze wetenschap toch wat kon betekenen, dacht ik, en de ellende die wij bij doodgeboren kinderen zagen vóór zou kunnen zijn, dán ben je zinnig bezig. Naar mijn idee wellicht zinniger dan mensen van tachtig, negentig proberen nog eindeloos lang in leven te houden.
Ons gezondheidszorgbudget in Nederland is 90 miljard, waarvan 80 procent wordt uitgegeven in de laatste twee levensjaren van mensen. Als ik een keer subsidie wil om onderzoek te doen naar achtergronden van babyontwikkeling of moederkoekwerking, ja, dan is dat ontzettend lastig. Als ouderen overlijden kan dat erg zijn, maar daar kan men toch vaak uiteindelijk vrede mee hebben. Dat geldt nooit voor een doodgeboren kind. Wie ooit een keer naast de geboorte heeft gestaan van een overleden kindje, vergeet dat intense verdriet van ouders nooit meer. Voor dat verdriet is geen plek.
Ik ben altijd onderzoek blijven doen naar achtergronden en oorzaken van dit overlijden, om er wat aan te kunnen verbeteren. En om de ouders die dit moeten doorstaan, te kunnen bijstaan bij een eventuele volgende zwangerschap en bevalling. Het is zinnig werk hen bij dit proces verder te helpen.
Zoals bij dat stel dat al twee keer een doodgeboren kind had gekregen. De bevalling was verschrikkelijk spannend. En toen dat kind eruit kwam en het wel ‘deed’, huilde, geluid maakte, kwam er een ongelooflijke ontlading bij alle betrokkenen. Ik hield het ook niet droog. En dat is maar goed ook. Want als dit me niet meer zou raken, zou ik er beter mee kunnen ophouden’.
