Naast de vier Z-ten (Zinnelijk, Zintuiglijk, Zinrijk en Zinvol) hebben we nu uit het schema van Gude de vier P’s toegelicht: Privé, Privaat, Publiek en Politiek. Nu de definitie en domeinen zijn verhelderd, rest de vraag waar die Z-ten op gebaseerd zijn. ‘Op onze vermogens’, antwoordde Gude. ‘Iedereen heeft begeerten, doet waarnemingen, vormt begrippen en heeft doelstellingen.’
Die begeerten, legde hij uit, houden verband met het lekkere, het zinnelijke; de waarnemingen met het zintuiglijke; het vormen van begrippen met het zinrijke; terwijl onze doelstellingen te maken hebben met het zinvolle. Bij zingeving gebruiken we zodoende al onze vier vermogens. Stel: je hebt geen donder zin. Wat doe je dan? Dan moet je je vermogen om zin te maken gaan trainen. Maar hoe?
Volgens Gude hebben we daar eigenlijk al millennia lang oefenprogramma’s voor. Gude onderscheidt er – u raadt het al – vier: sport, religie, filosofie als moeder van de wetenschap, en kunst. Deze oefenprogramma’s zijn sinds de klassieke oudheid traditioneel kernonderdelen van het menselijk vormingswerk, de bildungspraktijk. Zoals je naar een sportschool gaat om afzonderlijke spiergroepen te trainen, zodat je later, weer buiten, je hele lijf beter kunt gebruiken, zo kun je in de oefenprogramma’s specifieke deugden trainen die je in het leven van alledag van pas komen.
Filosofie kan ons van dienst zijn bij het controleren van onze denkbeelden en bij het ontzenuwen van de oordelen en vooroordelen die ermee gepaard gaan. Bij sport trainen we aspecten als doorzettingsvermogen, incasseringsvermogen en hardheid, en je leert er waardig winnen of verliezen. Kunst is een gedisciplineerde oefening van het voorstellingsvermogen, het vermogen om voorstellingen te maken van bestaande en niet-bestaande zaken, zonder er meteen een morele of verstandelijke oproep bij te plaatsen. En religie staat ons bijvoorbeeld bij in tijden van treurnis.
Dit is een eerste verkenning van het schema van Gude. Zo uitgebreid is dat nu ook weer niet. ‘Het is ongelofelijk moeilijk om een zinvol leven vorm te geven, maar het is niet oneindig gecompliceerd. Als je leven prettig aanvoelt, het er aardig uitziet, je begrijpt waar het over gaat en je de doelstelling onderschrijft, dan ben je een heel eind.’, zei Gude. En dat geldt ook voor zin in je werk.
In de loop van 2013-2015 werd Gude steeds bekender, zijn optredens bij De Wereld Draait Door waren even ontroerend als spraakmakend. Hij werd helaas ook steeds zieker. Op een dag besloot hij niet langer in het openbaar op te treden, hij vertrouwde zijn gemoed en zijn stem niet meer. Dat betekende geenszins dat hij stopte met werken. Integendeel. Ik heb nog nooit iemand zo hard zien werken als René Gude tijdens de laatste maanden van zijn leven. We werkten aan ons project en uiteindelijk het boek over kunst en zin, Door het woord - Door het beeld, en onze gesprekken stelden hem in staat zijn gedachtes over ‘humeurmanagement’, ‘ambachtelijk zin geven’ en het begrip ‘zin’ te ordenen en te concretiseren. Want Gude werkte aan een alles verhelderend schema, dat telkens veranderde omdat het nog niet helder genoeg bleek. ‘We moeten beter ons best doen’, zei hij dan.
We waren van plan dit ambachtelijk zingeven gezamenlijk op het leven en het werk los te laten. Om burn-out te bestrijden en de zin te vergroten. Het kwam er niet van, Gude overleed op 13 maart 2015.
De ideeën bleven liggen tot 2016. Inmiddels zijn er boeken verschenen, er is een Z-test, een spel en er zijn vele lezingen, workshops en projecten volbracht. René zou al deze ontwikkelingen prachtig hebben gevonden. ‘Henkie,’ zou hij met een knipoog roepen, ‘geile bende!’
Peter Henk Steenhuis
Joël Cornelia gaat in afleverning 13 van zijn podcastserie VERTRAGEN in gesprek met Peter Henk Steenhuis over zijn nieuwste boek ‘veroordeeld tot succes’.
Illya Soffer (1966) leed aan het Cassandra-effect: ‘Mensen met een beperking hebben weinig aan mijn morele gelijk’.
”Hij bestaat niet!’ Vlak voordat we op de basisschool Sinterklaas zullen gaan vieren
In ‘Veroordeeld tot succes’ onderzoekt Peter Henk Steenhuis waarom wij elkaar de hele dag ‘succes!’ wensen. Wat zegt dat over ons?