De zinnen verzetten
Het heeft heel wat praten en inktvergieten gekost, maar eindelijk is het zover: het project Westtangent van het Amsterdamse Ingenieursbureau gaat de uitvoeringsfase en de schop de grond in. Om de zinnen te verzetten heeft het projectteam vandaag het Amsterdamse Torpedotheater uitgekozen, op een steenworp afstand van de Dam. Schrijver, journalist, uitbater Carel Helder onthaalt ons gastvrij. Tafel gedekt, broodjes gesmeerd, podium verlicht. Zodra iedereen binnen is, gaan we van start.
De nieuwe fase van het project vraagt om een andere teamsamenstelling. De vers aangetreden directievoerder loopt zich warm, de nieuwe projectsecretaresse neemt haar plek in en de omgevingsmanager neemt het roer over van haar voorganger. Niets ongebruikelijks op het eerste gezicht. Een vernieuwd team, klaar om de in 4 zinnen geformuleerde opdracht waar te maken, te vinden in het projectplan: “Het verbeteren van de doorstroming en verhogen van de betrouwbaarheid op het tracé. De reistijd tussen Sloterdijk en Schiphol Plaza is in de laatste jaren toegenomen tot 47 minuten in de spits, onder andere door files. Door ingrepen in de route wordt de gemiddelde reistijd van de bus over de Westtangent ruim 10 minuten korter. Bovendien wordt de reistijd betrouwbaarder.”
Nu de weerbarstige praktijk zich aandient, nemen we de proef op de som. We willen weten hoe het team met verrassende situaties omgaat, want die gaan zich ongetwijfeld voordoen de komende jaren. In hoeverre lukt het om het beoogde doel ook dan helder voor ogen te houden?
We beginnen met een eenvoudige simulatie van een gezamenlijke opdracht, net als in het echte project. Het team stelt zich in twee rijen tegenover elkaar op en krijgt de opdracht om een lat vanaf schouderhoogte beheerst naar de grond te laten zakken. Ieder teamlid draagt de lat met twee vingers van iedere hand. Zodra de oefening begint, gaat de lat tot ieders verbazing omhoog. Verwarring, stemverheffing, gelach, vertwijfeling, ongeloof, wederzijdse beschuldigingen. Niets menselijks blijkt het team vreemd, maar het lukt niet om de lat te laten zakken. Om samen succesvol aan een opdracht te werken is er onmiskenbaar meer nodig dan een heldere opdracht.
Omdat de tastbare, voor iedereen zichtbare buitenwereld altijd vergezeld gaat met een voelbare en voor anderen onzichtbare persoonlijke binnenwereld. Wederzijds begrip van elkaars innerlijke beweegredenen tilt samenwerking van de grond.
Vandaag nemen we de tijd om die persoonlijke drijfveren te verkennen. Daarvoor brengt journalist Peter Henk Steenhuis het verhaal van ambachtelijke zingeving van voormalig Denker des Vaderlands, René Gude, in stelling. Om zin te houden in je project moet je weten wat dat eigenlijk is, zin. Gude onderscheidt vier soorten ‘zin’. De eerste noemt hij het zinnelijke, het lekkere, het lijfelijke aspect, het lustvolle. De tweede noemt Gude het zintuiglijke, het esthetische. De derde het zinrijke. Gude: ‘We ervaren zin, doordat we volzinnen maken, in staat zijn te verwoorden wat we beleven, ervaren, maken, doen. Dit is de meest letterlijke vorm van zingeving door betekenisgeving.’ Als laatste onderscheidt Gude het zinvolle, dat je bijvoorbeeld achter de doelstelling staat van de onderneming of de organisatie waar je werkt.
Je zou deze 4 Z-ten een bril kunnen noemen, waarmee je naar de werkelijkheid kunt kijken. Zo kun je vanuit 4 verschillende invalshoeken reflecteren op je eigen handelen. Waar krijg ik energie van, wat geeft me een kick, waar loop ik op leeg? Wat vind ik mooi, wat zijn mijn taken, zijn we het daar gezamenlijk over eens? En het doel, is dat nu tijdens de uitvoering voor iedereen hetzelfde? Waar draait het voor mij eigenlijk om in dit project? Wat ervaar ik als zinnig, draag ik bij aan het geheel? Dat soort vragen wordt overzichtelijker, en daardoor iets makkelijker om te bespreken aan de hand van de ideeën van Gude.
Er volgen mooie gesprekken rond markante gebeurtenissen tijdens de eerste fase van het project. Momenten die het team zich nog goed herinnert en die het verloop van het project typeren. De gesprekken gaan over de samenwerking tussen teamleden onderling en met partijen in en om het project, zoals de afdeling Verkeer en Openbare Ruimte, het GVB, aannemers, omwonenden en reizigers.
Glashelder wordt dat als al die samenwerkingen gesmeerd lopen, het team het project geslaagd vindt. Op de grensvlakken tussen partijen ziet het team zinnige verbetermogelijkheden. Eén ervan staat vol in de schijnwerpers: er is bij dit project gekozen voor een vooruitstrevende samenwerkingsvorm met de aannemer, afwijkend van de gebruikelijke manier van werken op basis van dichtgetimmerde contracten. De veelheid aan maatregelen in dit project vraagt om een aanpak waarin het team in samenspraak met de aannemer tot werkbare oplossingen komt. Dat bouwteam bestaat uit 6 mensen: een omgevingsmanager, een technisch manager en een contractmanager, van beide partijen één.
Het succes of het falen van dat bouwteam blijkt voor iedereen een wezenskenmerk van het project. Met behulp van de 4-Zetten hebben we het in 4 zinnen geformuleerde toekomstperspectief verrijkt met een kompas voor de dagelijkse praktijk: een zinnig contact tussen gemeente en aannemer. Vol vertrouwen stapt het team aan het einde van de middag weer de buitenwereld in.
Geschreven door Roelof van der Weg.
