#Metoo maakt sterven er niet gezelliger op

 “Ik heb ontdekt dat er minstens vier verschillende manieren zijn om iemands hand vast te houden.” Dit vertelde een palliatief verpleegkundige afgelopen week tijdens een training over zingeving en werk. Ik had net verteld dat het lijflijke een belangrijke rol kan spelen om te slagen in je werk. Of iemand zich daar iets bij kon voorstellen?

“Ik ontdekte het bij een oude vrouw,” zei de verpleegkundige, “die vrouw kon nauwelijks nog praten. Zij vroeg mij haar hand vast te houden. Na verloop van tijd ontdekte ik dat ze mijn hand anders vasthield als ze bang of angstig was, dan wanneer ze kwaad was, omdat ze haar situatie slecht kon accepteren. Dan zag ik haar knokkels wit worden. Maar er waren ook momenten van berusting, dan hield ze mijn hand veel losser vast.”

De verpleegkundige vertelde dat hij er foto’s van was gaan maken. Die toonde hij nu af en toe aan collega’s, om te laten zien hoe belangrijk lichamelijk contact kan zijn voor mensen in de laatste fase van hun leven.

Masseren

Het lijflijke is behalve een essentiële ook een gevaarlijke categorie als het gaat om zinmaken, zeker in #metoo-tijden. Afgelopen week denderde het grensoverschrijdende gedrag een Amsterdamse middelbare school in. Onder de kop ‘Geachte Meneren’ beschreven twee oud-leerlingen van het Amsterdams Lyceum hun vroegere leraren. “Meneer masseert zonder toestemming mijn schouders tijdens de les.” “Meneer vertelt mij dat ik mijn mooiste bikini op taalreis moet meenemen.” “Meneer vertelt mij dat ik eindelijk mijn vrouwelijke rondingen gevormd heb.”

De auteurs, Elze van Houtum en Alisa Koch, nagelen hun voormalige docenten niet aan de schandpaal; er worden geen namen genoemd. Ze schreven het stuk om toekomstige leerlingen tegen dergelijk gedrag te beschermen. Het stuk lag maanden op de plank voor het deze week in de publiciteit kwam. “We hebben het erover gehad: kun je überhaupt een leerling aanraken? Ik doe het niet. (…) Sommige leraren geven elke leerling een hand als die binnenkomt. Mag dat dan niet?”, reageerde de rector van de school.

Lustgevoel

Het lijf heeft in onze cultuur lang in het verdomhoekje gezeten: het christendom wist elk lustgevoel vakkundig te promoveren tot schuldgevoel. Totdat Freud ons moest wijzen op de gevolgen daarvan. En nu zitten we met de gebakken peren. Want de leerlingen hebben gelijk: schouders masseren spoort niet met de stelling van Pythagoras.

Maar als dit ertoe leidt dat zelfs een hand geven te amicaal is, vermoed ik dat we in een cultuur terechtkomen waarin binnenkort geen verpleegkundige nog de verschillende manieren herkent waarop een patiënt je hand kan vasthouden. Dat maakt het werk van de verpleegkundige er niet zinniger op. En ons sterven wordt er niet gezelliger van.